Tạo sức bật cho thị trường khoa học, công nghệ

Sau hơn 10 năm phát triển với nhiều thách thức và cơ hội, thị trường khoa học và công nghệ Việt Nam đã đạt được những kết quả tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh, phát triển kinh tế – xã hội. Để tiếp tục tạo sức bật phát triển thị trường khoa học và công nghệ, gắn phát triển thị trường này với đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, rất cần Nhà nước có những chính sách hỗ trợ hơn nữa.

Phát triển chưa tương xứng tiềm năng

Trong những năm qua, thị trường khoa học và công nghệ Việt Nam gia tăng cả về quy mô và tốc độ phát triển. Hành lang pháp lý phát triển thị trường khoa học và công nghệ đã khá hoàn thiện với 14 văn kiện, 4 luật, 6 nghị định và 12 thông tư được ban hành. Tốc độ gia tăng giá trị giao dịch công nghệ bình quân giai đoạn 2011-2020 là 22%/năm.

Đặc biệt, các loại hình hàng hóa trên thị trường khoa học và công nghệ ngày càng đa dạng, phong phú. Hiện tại, cả nước có hơn 800 tổ chức trung gian của thị trường khoa học và công nghệ, trong đó có 22 sàn giao dịch công nghệ địa phương. Các tổ chức kiểu mới cũng phát triển mạnh với 69 cơ sở ươm tạo, 28 chương trình thúc đẩy kinh doanh, 186 khu không gian làm việc chung.

Tuy có sự phát triển nhất định, song thị trường khoa học và công nghệ vẫn chưa phát triển đúng với tiềm năng của nguồn cung, nguồn cầu. Ông Lưu Hải Minh, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Công nghệ mới Nhật Hải (phường Trung Hòa, quận Cầu Giấy) – một doanh nghiệp khoa học và công nghệ – cho rằng, việc phát triển thị trường khoa học và công nghệ ở Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng vẫn còn hạn chế. Một số điều kiện tiền đề cho thị trường khoa học và công nghệ vận hành đã được hình thành, song những yếu tố để tạo nên một thị trường khoa học và công nghệ sôi động vẫn chưa đầy đủ. Thị trường công nghệ nước ta chủ yếu vẫn là tìm kiếm, mua bán máy móc, thiết bị, chưa có nhiều giao dịch có hàm lượng công nghệ cao, như mua bán công nghệ, bản quyền công nghệ…

Theo Phó Cục trưởng Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) Vũ Anh Tuấn, một trong những nguyên nhân là nhận thức của các cấp, ngành và địa phương về vị trí, vai trò của thị trường khoa học và công nghệ trong hệ thống đổi mới, sáng tạo quốc gia còn chưa toàn diện. Chưa thực sự có những cơ chế, chính sách kích thích các nhà khoa học, nhà sáng chế chuyển giao, thương mại hóa kết quả nghiên cứu, tài sản trí tuệ. Số lượng tổ chức trung gian nhiều, nhưng còn thiếu vắng các tổ chức trung gian có uy tín, kinh nghiệm, có khả năng dẫn dắt; chưa thu hút được khu vực tư nhân tham gia đầu tư xây dựng, quản trị, vận hành các sàn giao dịch công nghệ…

Tiếp tục tháo gỡ rào cản

Mặc dù hành lang pháp lý phát triển thị trường khoa học và công nghệ đã cơ bản được hoàn thiện, song vẫn còn một số tồn tại cần tháo gỡ.

Chẳng hạn, Nghị định số 76/ 2018/ NĐ-CP ngày 15-5-2018 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ chưa hiện thực hóa các cơ chế hỗ trợ chuyển giao công nghệ. Còn Nghị định số 70/2018/NĐ-CP ngày 15-5-2018 quy định việc quản lý, sử dụng tài sản được hình thành thông qua việc triển khai thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng vốn nhà nước lại quy định kết quả nghiên cứu được tạo ra từ ngân sách nhà nước, thì thuộc sở hữu Nhà nước và kinh phí thu được từ việc thương mại hóa phải nộp lại cho Nhà nước…, nên chưa khuyến khích được các nhà khoa học chuyển giao, thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

Trong khi đó, bà Lê Thanh Hiếu, Trưởng phòng Quản lý công nghệ (Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội) cho biết, theo quy định của Luật Chuyển giao công nghệ, hợp đồng chuyển giao công nghệ không bắt buộc phải đăng ký, trừ hợp đồng chuyển giao công nghệ từ nước ngoài vào Việt Nam. Quy định này đã tạo môi trường thực sự tự do cho các doanh nghiệp trong giao kết hợp đồng chuyển giao công nghệ, nhưng các cơ quan quản lý về khoa học và công nghệ lại không có được số liệu, khó có thể nắm bắt hoạt động chuyển giao công nghệ diễn ra tại địa phương mình.

Liên quan đến vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng cho biết, Bộ đã đề ra 8 nhiệm vụ và giải pháp phát triển thị trường khoa học và công nghệ giai đoạn 2021-2030, trong đó tập trung những nhiệm vụ, như: Hoàn thiện môi trường pháp lý, đẩy mạnh nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn cho phát triển thị trường khoa học và công nghệ; phát triển các tổ chức trung gian của thị trường khoa học và công nghệ; thúc đẩy phát triển nguồn cầu của thị trường khoa học và công nghệ, nâng cao năng lực hấp thụ, làm chủ và đổi mới công nghệ của doanh nghiệp…

“Bộ sẽ thúc đẩy phát triển nguồn cung, tăng cường hoạt động xúc tiến thị trường khoa học và công nghệ và liên thông, tiến tới đồng bộ hóa với các thị trường hàng hóa, lao động và tài chính. Chú trọng đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, phát triển hạ tầng quốc gia của thị trường khoa học và công nghệ”, Thứ trưởng Trần Văn Tùng nhấn mạnh.