Phân lập một số chất hữu cơ từ cây Náng hoa trắng: Đề tài triển vọng ứng dụng trong y học

– Năm học 2022 – 2023 vừa qua, Trường THPT chuyên Chu Văn An, thành phố Lạng Sơn có 3/4 đề tài nghiên cứu của học sinh nhà trường giành giải nhất cấp tỉnh, nổi bật là đề tài “Phân lập một số chất hữu cơ từ cây Náng hoa trắng và khảo sát khả năng ức chế AChE nhằm hỗ trợ điều trị bệnh Alzheimer (bệnh lý về não tác động đến trí nhớ)”. Không chỉ đạt giải nhất cấp tỉnh, đề tài khi tham dự cuộc thi Khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học cấp quốc gia, đề tài được đánh giá cao và giành giải ba cấp quốc gia.

Giáo viên hướng dẫn (ở giữa) và nhóm tác giả đề tài (ảnh nhân vật cung cấp)

Nhận thấy vai trò, ý nghĩa của nghiên cứu khoa học đối với hoạt động giáo dục trong nhà trường, nhiều năm qua, thầy trò Trường THPT chuyên Chu Văn An đã tích cực hưởng ứng, đẩy mạnh hoạt động này. Từ năm học 2017 – 2018 đến nay, nhà trường thường xuyên có các đề tài nghiên cứu khoa học của học sinh đạt giải tại Cuộc thi Khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học cấp tỉnh và cấp quốc gia. Nổi bật trong đó là đề tài “Phân lập một số chất hữu cơ từ cây Náng hoa trắng và khảo sát khả năng ức chế AChE nhằm hỗ trợ điều trị bệnh Alzheimer”, của 2 học sinh là Phạm Nguyễn Bảo Ngọc (lớp 11C2) và em Vũ Đinh Quỳnh Anh (lớp 12E) (thực hiện trong năm học 2022 – 2023). Đề tài do cô Nguyễn Thu Thủy, giáo viên môn Hóa học, Trường THPT chuyên Chu Văn An hướng dẫn thực hiện. Khi tham dự cuộc thi sáng tạo khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học cấp tỉnh, đề tài đã đạt giải nhất. Sau đó, đề tài được ban tổ chức lựa chọn để tham dự cuộc thi ở cấp quốc gia.

Em Phạm Nguyễn Bảo Ngọc cho biết: Với niềm đam mê nghiên cứu khoa học, khi nhà trường phát động cuộc thi, chúng em đã tìm hiểu về thực hiện các đề tài nghiên cứu khoa học kỹ thuật của các anh, chị khóa trước. Qua tìm hiểu chúng được biết, trong cây Náng hoa trắng có các thành phần hợp chất có tác dụng tốt trong hỗ trợ điều trị bệnh, tuy nhiên, tại Việt Nam chưa có nghiên cứu nào về tác dụng của các hợp chất tách từ loại cây này. Do đó, chúng em đã lựa chọn đề tài này, để nghiên cứu  vào ứng dụng trong hỗ trợ điều trị bệnh Alzheimer.

Để triển khai đề tài này, quá trình nghiên cứu và thực nghiệm, nhóm tác giả đã thực hiện chiết xuất và phân lập các hợp chất từ cây Náng hoa trắng. Cụ thể, cây Náng hoa trắng sau khi được thu hái và làm sạch, thái nhỏ, sẽ được phơi khô và nghiền mịn để thu bột khô. Bột này được ngâm chiết với methanol (là một chất cồn) và một số dung môi khác. Sau đó, để xác định cấu trúc của các hợp chất phân lập được, nhóm đã mang sản phẩm chiết được đến Trung tâm Nghiên cứu và chuyển giao công nghệ – Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam để tiến hành cất, thu hồi dung môi tạo cao tổng, từ cao tổng tiếp tục ngâm chiết thêm với các loại dung môi khác, rồi khảo sát trên sắc kí bản mỏng chọn dung môi phù hợp để chạy sắc kí cột nhằm phân tách ra được những phân đoạn nhỏ hơn, các bước chạy sắc kí được lặp lại vài lần cho đến khi tách ra được chất tinh khiết, từ đó khảo sát khả năng ức chế AChE của các chất tách được.

Kết quả, nhóm đã xác định được 8 hợp chất mới, thể hiện hoạt tính ức chế AChE. Trong đó, có một hợp chất thể hiện hoạt tính ức chế AChE tốt, vượt trội hơn so với chất đối chứng galantamine (Galantamine là thuốc được chỉ định trong hỗ trợ điều trị bệnh Alzheimer). Đây là một tín hiệu rất khả quan của việc ứng dụng các chất phân lập từ cây Náng hoa trắng trong điều trị bệnh Alzheimer.

Với vai trò là giáo viên hướng dẫn, cô Nguyễn Thu Thủy, giáo viên môn Hóa học, Trường THPT chuyên Chu Văn An cho biết: Từ ý tưởng của học sinh, khi được Ban giám hiệu nhà trường phân công hướng dẫn, ngoài kiến thức chuyên môn, tôi đã hướng dẫn các em cách thức triển khai nghiên cứu đề tài, các quy trình và những bước thực hiện đưa kiến thức từ lý thuyết đến thực tiễn. Đảm bảo đề tài nghiên cứu đáp ứng các yêu cầu về kỹ thuật và phương pháp khi tham gia cuộc thi khoa học kỹ thuật các cấp.

Được biết, với những kết quả đạt được khi thực hiện đề tài này, nhóm tác giả đã được Chủ tịch UBND tỉnh tặng bằng khen về thành tích xuất sắc trong nghiên cứu khoa học (tháng 6/2023).

Sau khi đoạt giải, đề tài tiếp tục được nhóm tác giả nghiên cứu, hoàn thiện, theo đó trong thời gian tới, nhóm tiếp tục tách và tinh chế các hợp chất để tìm ra được những hợp chất mới, góp phần hỗ trợ điều trị các loại bệnh…