Bánh coóc mò: Món quà bình dị của người Tày Xứ Lạng

Bà Nông Thị Sìu, xã Đại Đồng, huyện Tràng Định đang làm bánh coóc mò 

– Nhắc đến những loại bánh nổi tiếng của đồng bào Tày Lạng Sơn thì không thể bỏ qua món bánh coóc mò. Sự đặc biệt tạo nên hương vị của bánh coóc mò đó là gạo, lá gói bánh và lạc. Loại bánh này cũng là món quà của nhiều du khách khi đến với Lạng Sơn.

Có mặt tại nhà bà Nông Thị Sìu, xã Đại Đồng, huyện Tràng Định để chứng kiến tận mắt các công đoạn làm bánh, từ khâu chuẩn bị nguyên liệu đến gói bánh rồi cho ra bánh thành phẩm mới thấy hết được tình cảm của người làm bánh trao gửi đến những người thưởng thức.

Bà Sìu cho biết: Coóc mò là tên một loại bánh truyền thống nổi tiếng người Tày. Trong tiếng Tày, “mò” có nghĩa là bò, hình dáng có hình chóp nhọn như chiếc sừng bò vậy nên coóc mò còn có thể hiểu là bánh sừng bò. Nguyên liệu chính để làm ra món bánh này là gạo nếp, lạc đỏ và muối. Tôi thường chọn loại gạo nếp ngon nhất, hạt tròn đều, trắng sáng để làm bánh nên hương vị của bánh rất thơm ngon.

Để có được những chiếc bánh coóc mò dẻo, thơm lại đẹp mắt người làm bánh phải chọn những chiếc lá dong hoặc lá chuối vừa xanh vừa mướt, không bị rách, bị sâu. Lá lấy về đem rửa sạch, để ráo nước. Công đoạn chẻ lạt làm dây gói bánh cũng rất tỉ mỉ. Lạt được làm từ cây giang hoặc cây mỡ, chẻ làm sao cho lạt nhỏ đều, mềm dai để khi gói không bị rách lá bánh. Ngày nay khi không có lạt người làm bánh thay thế bằng dây khác như: dây dù, dây khâu bao… để cố định được bánh.

Gạo nếp phải được vo với nước lã nhiều lần cho đến khi nước vo gạo trong suốt. Lạc sống được đem giã nhỏ hoặc để nguyên cho thêm một chút muối cho vừa ăn, thêm chút thịt băm tùy vào khẩu vị của từng gia đình, sau đó đem trộn tất cả lại với nhau.

Bánh coóc mò khi mới gói xong

Những chiếc lá dong, lá chuối được cuộn lại như cái phễu rồi đổ gạo và lạc đã trộn lẫn vào trong, vỗ nhẹ bên ngoài cho gạo xuống đều hoặc dùng chiếc đũa nhỏ xọc cho gạo nén chặt, sau đó mới gắn mép lá và dùng lạt buộc chặt lại. Khi buộc bánh không nên buộc chặt quá sẽ làm lá bánh rách, hạt gạo không nở được, dễ bị sượng, không dẻo. Còn nếu buộc lỏng quá, bánh sẽ bị hút nước nhiều dễ bị nhão, không ngon. Bánh sau khi gói được ngâm vào nước khoảng 1 giờ cho đến khi mặt nước không sủi tăm lên, lúc đó bánh đã ngấm đủ nước, khi luộc sẽ nhanh chín. Bánh được xâu thành chùm hoặc để rời từng chiếc, xếp vào nồi đổ ngập nước, đun bằng bếp củi trong khoảng 5 đến 8 tiếng đồng hồ tùy số lượng bánh.

Chia sẻ với chúng tôi về ý nghĩa của chiếc bánh coóc mò, ông Hoàng Văn Páo, Chủ tịch Hội di sản Văn hóa tỉnh cho biết: Theo truyền thống, trong thôi nôi của trẻ em, bất kể mùa nào người Tày cũng làm bánh coóc mò. Những chiếc bánh nhỏ xinh được đặt tận tay trẻ cùng lời chúc hay ăn chóng lớn, mạnh khỏe và ngoan ngoãn. Ở một số nơi, sau mỗi vụ thu hoạch, bà con lại làm bánh coóc mò để mừng mùa lúa mới, đồng thời làm quà khen thưởng cho những đứa trẻ ngoan, vâng lời cha mẹ. Ngày nay, bánh coóc mò được bà con người Tày làm quanh năm và bánh được bày bán tại các chợ phiên, các trung tâm chợ ở các huyện, thành phố.

Bánh coóc mò khi đã chín 

Bánh sau khi luộc có màu xanh như bánh chưng, vừa chắc vừa dẻo có hương thơm của gạo nếp lại thoang thoảng mùi thanh khiết đồng quê của lá gói. Cắn miếng bánh, người ăn sẽ cảm nhận được vị thơm, dẻo mềm của nếp, càng nhai càng quyện trong vị bùi của lạc đỏ.

Anh Vũ Văn Quyết, huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang chia sẻ: Đến với Lạng Sơn ngoài những món ăn đặc sản nổi tiếng ra lần nào đến đây tôi cũng phải mua bánh coóc mò mang về làm quà. Tuy bánh không có nhân nhưng nhai kỹ bạn sẽ cảm nhận được vị thơm, béo, dẻo ẩn chứa trong từng hạt nếp, lạc. Người ưa ngọt có thể ăn bánh coóc mò kèm mật ong hay đường kính.

Chẳng phải cao lương mỹ vị nhưng sức hấp dẫn của bánh coóc mò toát lên từ chính những nguyên liệu nguyên sơ, mộc mạc, bình dị từ bàn tay người nông dân trong tỉnh làm ra. Nếu có dịp đến với Lạng Sơn, du khách đừng quên thưởng thức bánh coóc mò bởi loại bánh này sẽ khiến bạn nhớ mãi khi chia xa.