Nghệ nhân Nhân dân Hà Mai Ven – Người “giữ lửa” làn điệu dân ca truyền thống

– Tháng 9/2022, Nghệ nhân Hà Thị Ven (Hà Mai Ven), 54 tuổi, xã Thụy Hùng, huyện Cao Lộc được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân. Đây là sự ghi nhận xứng đáng cho những đóng góp của nghệ nhân trong việc giữ gìn và phát huy dân ca Xứ Lạng nói chung và làn điệu sli slình làng của người Nùng nói riêng.

Chúng tôi không phải mất nhiều thời gian để tìm đến nhà của nghệ nhân Hà Mai Ven. Ngôi nhà 2 tầng khang trang của bà ở ngay đầu thôn Tam Lung, xã Thụy Hùng, huyện Cao Lộc. Thấy có khách tới thăm, nghệ nhân nở nụ cười thân thiện, nhiệt tình tiếp đón chúng tôi. Nghệ nhân Hà Mai Ven chia sẻ: Là người dân tộc Nùng, lớn lên với những câu sli đậm chất trữ tình đã vun đắp trong tôi tình yêu những làn điệu dân ca. Năm 1999, tôi vinh dự được nhận huy chương vàng với tiết mục hát sli slình làng tại “Hội thi Liên hoan dân ca các dân tộc tỉnh Lạng Sơn”, đây được coi là dấu mốc quan trọng trong cuộc đời tôi. Sau cuộc thi, tôi có nhiều cơ hội tham gia các sự kiện lớn ở trong và ngoài tỉnh, tôi thường xuyên được mời hát giao lưu, đặc biệt, tôi cũng được mời tham gia giao lưu văn nghệ tại Quảng Tây, Trung Quốc”.

Nghệ nhân Nhân dân Hà Mai Ven (người ngồi giữa) cùng các thành viên CLB Điếp Sli Then biểu diễn tại Phố đi bộ Kỳ Lừa, thành phố Lạng Sơn

Trải qua gần 40 năm học và thực hành nghệ thuật trình diễn, hiện nay nghệ nhân Mai Ven có thể ghi nhớ, thuộc lòng và hát thuần thục 323 bài hát sli, cùng 60 bài hát then. Ngoài ra bà còn nghiên cứu, sưu tầm và chỉnh lý hơn 200 bài dân ca gồm các thể loại: sli, cỏ lẩu, phong slư và then cổ. Mặt khác, nghệ nhân còn sáng tác, đặt lời mới cho nhiều bài hát sli.

Ông Phùng Văn Muộn, Phó Giám Đốc Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật, Chủ tịch Hội Bảo tồn dân ca tỉnh nhận định: Nghệ nhân Nhân dân Hà Mai Ven là người rất tâm huyết, tích cực tham gia và có nhiều đóng góp cho Hội Bảo tồn dân ca tỉnh. Thời gian qua, nghệ nhân đã tổ chức nhiều lớp truyền dạy các làn điệu dân ca cho thế hệ trẻ. Đặc biệt, nghệ nhân Mai Ven đã lan tỏa làn điệu hát sli slình làng đến cộng đồng. Đây là một điệu sli của người Nùng cháo đòi hỏi kỹ thuật luyến láy và chất giọng tốt khi hát”.

Được biết, từ năm 2017, nghệ nhân Mai Ven đã thành lập Câu lạc bộ (CLB) Điếp sli then (yêu dân ca). Với vai trò Chủ nhiệm CLB, nghệ nhân đã sưu tầm và truyền dạy các bài sli, then cho thành viên và hướng dẫn họ tham gia biểu diễn phục vụ các sự kiện của tỉnh, huyện, cùng đó nghệ nhân cũng mở lớp truyền dạy thêm các bài hát dân ca dành cho thiếu nhi địa phương.

Nghệ nhân Hà Mai Ven tâm sự: “Hiện nay tôi thấy lớp trẻ người Nùng rất ít người hứng thú với hát sli. Điều này khiến tôi càng quyết tâm làm sao để thế hệ trẻ hiểu, kế nghiệp và phát triển làn điệu hát sli. Vì thế thời gian qua, tôi luôn tích truyền dạy dân ca ở sơ sở, đến nay đã truyền dạy cho gần 100 học trò”.

Bà Phùng Thị Sen, thành viên CLB Điếp Sli Then cho biết: “Nghệ nhân Mai Ven là người rất tài năng, bà truyền dạy cho chúng tôi nhiều bài dân ca và đặc biệt hướng dẫn cách luyến láy những bài hát sli rất hay, đi đâu biểu diễn cũng được mọi người khen ngợi. Bên cạnh đó, bà cũng rất tận tâm trong việc truyền dạy dân ca cho thế hệ trẻ. Nhờ vậy, phong trào hát dân ca của thôn, xã luôn duy trì sôi nổi”.

Với những nỗ lực trong hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa, nghệ nhân đã đạt được rất nhiều thành thành tích nổi bật như: Giải B tại Ngày hội trình diễn nghi thức dựng cây nêu và giao lưu văn hóa, thể thao và du lịch các dân tộc Việt Nam tại tỉnh Quảng Nam năm 2017; Huy chương Bạc tiết mục Ru Mây tại liên hoan âm nhạc ASEAN hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á… Ngoài ra nghệ nhân cũng được nhận rất nhiều giấy chứng nhận đạt huy chương vàng, bạc, giải A, B trong các kỳ liên hoan, hội thi hội diễn trong, ngoài tỉnh.

Khi được hỏi về dự định trong thời gian tới, nghệ nhân Hà Mai Ven cho biết:  Sau khi được vinh danh Nghệ nhân Nhân dân, tôi cảm thấy mình cần phải có trách nhiệm hơn với làn điệu dân ca nói chung và sli slình làng nói riêng. Tôi sẽ tiếp tục quảng bá, giới thiệu và truyền dạy cho thế hệ trẻ những hiểu biết về dân ca truyền thống để vun đắp cho các thế hệ sau tình yêu văn hóa dân tộc…